Michel Foucault is vooral gekend – of zelfs berucht - om zijn maatschappijkritische analyses van de gevangenis (als symbool van een gedisciplineerde maatschappij), de psychiatrie en de menswetenschappen in het algemeen.Minder bekend is de ‘late’ Foucault, die in navolging van Pierre Hadot (1922-2010), het thema van de “levenskunst” terug in de filosofie heeft gebracht. Mogelijk speelde zijn homoseksuele levensstijl (die sommigen als hedonistisch zouden omschrijven) mee in zijn terugkeer naar de schijnbaar wat minder seksueel verlegen Grieken en Romeinen van de klassieke oudheid.
Wie de druppelsgewijs vrijgegeven notities voor zijn lessen aan het Collège de France leest, merkt dat Foucault daarin terugblikt op het prille begin van onze kennismaatschappij, naar het begin van de filosofie, niet voor niks ooit de ‘moeder van alle wetenschappen’ genoemd. Hij komt uit op een aantal spirituele praktijken waarbij kennis op de eerste plaats het persoonlijk welzijn dient.
Filosofie was in de Oudheid geen filosofisch systeem maar eerder een samenraapsel van dagelijkse spirituele praktijken : lezen, schrijven, bespiegelen, bewust memoriseren van maximes, enz. Veel filosofische scholen waren zelfs allergisch aan het geschreven woord! Hoe ver staat dit niet af van de moderne kennislawines die pretenderen iets over ons leven te vertellen maar waarvan we ons tegelijk danig vervreemd voelen ?
Le dernier Foucault komt zo uit bij de notie waarheid als een centraal onderdeel van zijn filosofie. Terwijl de moderne mens alleen maar wetenschappelijk bewezen waarheid kent die buiten het subject ligt, is voor Foucault “het ware leven” gekoppeld aan een moedig de waarheid spreken (parrhèsia) - le franc parler, of tewel: franke praat! Foucault ziet nog sporen van deze drang naar waarachtig leven bij moderne levenskunstenaars als artiesten, komieken en activisten. Mensen die ‘waarheid spreken’ met een zeker risico. In hoeverre is men bereid zijn leven in te zetten voor de waarheid? Zo komt hij tot een geëngageerde kritische houding die hij al omschreef in zijn filosofisch testament : “Qu’est-ce que les Lumières”?
Prof. dr. Rob Devos doceert fundamentele wijsbegeerte, ethiek en hedendaagse politieke stromingen aan de KU Leuven. In 2004 publiceerde hij “Macht en verzet. Het subject in het denken van Michel Foucault”, waarvan je hier een kritische bespreking kan nalezen.
(bron foto)
Lezing door Rob Devos: Van je leven een kunstwerk maken - 17 mei 2010 van 20u15 tot 22u - 8 EUR - Vormingplus, Wandelweg 11, Kortrijk - info en inschrijvingen via 056 26 06 00 of info@vormingplusmzw.be.
0 reacties:
Een reactie posten