Fietsen door het verleden

De Kortrijkse bibliotheek beheert een rijke verzameling cultuurhistorische fondsen die de meest uiteenlopende historische documenten bevatten. Grasduinen in deze collectie levert dan ook vaak leerrijke schatten uit het Kortrijkse verleden op. Deze kleine catalogus van de Kortrijkse fietsenfabrikant Hector Gheysens uit 1898 is hier een treffend voorbeeld van.

Vandaag is een fiets een alledaags gebruiksvoorwerp. De ontwikkeling van onze vertrouwde tweewieler legde echter een lange weg af. Het was de Duitser Karl Freiherr von Drais die in 1817 een eerste belangrijk prototype bedacht. Drais knutselde een loopfiets met wendbaar voorwiel in elkaar, waardoor sturen mogelijk werd. Hij mag zich hierdoor terecht de vader van de moderne fiets noemen. Zijn vélociped of draisine was een logge houten constructie van 25 kilogram die aanvankelijk weinig commercieel succes kende.

De Schot Kirkpatrick Macmillan voorzag de fiets rond 1839 van een belangrijke toevoeging: door middel van een ingenieus hefboomsysteem werd de voormalige loopfiets uitgerust met trappers. Dit was het startsein voor het ontstaan van een bonte verzameling modellen en systemen. De transformatie tot moderne fiets was compleet door de introductie van de Dunlopband. Deze met lucht gevulde rubberband, waarvoor de Schotse veearts John Boyd Dunlop in 1888 een patent ontving, verving de voormalige houten of ijzeren wielen en verhoogde het rijcomfort aanzienlijk. Deze nieuwigheid betekende de definitieve doorbraak van de fiets als democratisch vervoersmiddel. Overal in Europa rezen fietsfabrieken als paddenstoelen uit de grond.

Ook de jonge Kortrijkse ondernemer Hector Gheysens zag wel brood in deze nieuwe industrietak en richtte op het einde van de 19e eeuw een eigen fabriek op. Deze was gelegen aan de Spoorweglaan 18. Hector werd op 23 december 1873 in Harelbeke geboren. In 1895 huwde hij met Eudoxia Coussement. Het jonge paar vestigde zich in Kortrijk en begon er een jaar later met de construction de vélocipèdes. In 1898 gaf het bedrijf deze catalogus uit. Gheysens, die in het voorgaande jaar 118 fietsen verkocht, biedt acht basismodellen aan, waaronder drie kinderfietsen. De prijzen van deze fietsen varieerden tussen de 100 en de 325 Belgische frank. Voor 10 frank extra was een upgrade tot vrouwenmodel mogelijk. Een bijkomende optie waren des bandages véritable Dunlop, die voor een meerkost van 20 à 30 frank op de fiets werden gemonteerd.

Over hoe het het bedrijf van deze jonge Kortrijkse ondernemer later verging, is weinig bekend. Een laatste aanwijzing vinden we in het boek Duizend Kortrijkse straten. Op 15 juli 1898, het uitgavejaar van de catalogus, woedde er een brand in de fabrique de vélocipèdes van Gheysens. Dankzij de historische overlevering van deze catalogus leeft dit deel van de geschiedenis van de Kortrijkse nijverheid echter verder.

Op de Flickr fotopagina van de Openbare Bibliotheek kan je de fietsencatalogus integraal digitaal doorbladeren, bestuderen en downloaden.