De bibliotheek beschikt over een rijke verzameling cultuurhistorische fondsen en levert regelmatig inspanningen om de topstukken uit deze collectie te digitaliseren. Op die manier kan een breed publiek kennis maken met het rijke papieren erfgoed dat door de stad wordt beheerd.
Deze keer stellen we je de Kronieken van Jean Froissart voor (GV Cod. 329). De bibliotheek beschikt over een 15de eeuwse kopie van het eerste luik van dit vierdelige middeleeuwse handschrift. De kroniek is een boekengenre dat reeds sinds de middeleeuwen in zwang is. Het is een chronologisch geordend historisch overzicht van alle gedenkwaardige feiten die zich gedurende een afgebakende tijdsperiode hebben voorgedaan. Deze teksten werden vaak op rijm gesteld. Het exemplaar dat deel uitmkaat van de historische fondsen van de bibliotheek is een eerder sobere kopie. Het op papier vervaardigde handschrift bevat geen miniaturen en ook de tekst zelf is bijzonder fragmentarisch.
Van deze kroniek bleven wereldwijd een honderdtal handschriften bewaard. Enkele Britse universiteiten slaan met het project The Online Froissart momenteel de handen in elkaar om een zo volledig mogelijke digitale versie van het werk ter beschikking te stellen van het publiek. Vooral het exemplaar dat in opdracht van de Brugse mecenas Lodewijk van Gruuthuse werd vervaardigd is omwille van haar 112 prachtige miniaturen wereldvermaard.
Auteur van dit geschiedkundig relaas is Jean Froissart, één van de belangrijkste laatmiddeleeuwse kroniekschrijvers uit de Zuidelijke Nederlanden. Jean werd omsteeks 1337 geboren in de Noord-Franse stad Valenciennes. Op de prille leeftijd van 24 jaar had hij zich ontpopt tot een vermaarde klerk met een rits internationale aanbevelingen op zak. Hij werd dan ook al snel opgenomen in de hofhouding van de Engelse koningin Filippa van Henegouwen (1330-1369) als hofdichter en kroniekschrijver. In deze periode kwamen zijn befaamde Kronieken tot stand. Deze brengen in het Frans - de taal van de Engelse elite tijdens de middeleeuwen - verslag uit over de politieke en maatschappelijke gebeurtenissen gedurende de periode 1322-1388. Froissart werkte ruim vier jaar aan dit lijvige document. Om voldoende materiaal te verzamelen reisde hij heel Europa af op zoek naar informatie en getuigenissen. Bij bepaalde gebeurtenissen was Froissart ook zelf aanwezig als ooggetuige. Tenslotte haalde hij ook inspiratie bij zijn tijdgenoot Jean Le Bel, uit wiens teksten hij integrale stukken letterlijk kopiëerde in zijn eigen kroniek. Deze praktijk was tijdens de middeleeuwen erg gebruikelijk.
De Kronieken van Froissart vormen in de eerste plaats zowat de belangrijkste historische bron voor onze kennis rond de Honderdjarige Oorlog (1337-1453). Inzet van dit conflict was het erfrecht op de Franse troon, dat zowel door het Franse Huis Valois als het Engelse koningshuis Plantagenet werd geclaimd. Dit geschil leidde tot een lange reeks van conflicten die regelmatig werden onderbroken door periodes van vrede. Na 116 jaar onrust werd de oorlog uiteindelijk beslecht in het voordeel van het Franse koningshuis. Deze uitputtingsslag zorgde echter wel voor een langdurige ontwrichting van de bevolking.
De Honderdjarige Oorlog vormt echter slechts één aspect van de zogenaamde 'crisis van de late middeleeuwen' tijdens de eerste helft van de 14de eeuw. Na de bloeiperiode van de hoge middeleeuwen zorgde een kettingreactie van negatieve ontwikkelingen ervoor dat het Europese continent zowel op economisch als demografisch vlak zowat twee eeuwen werd teruggekatapulteerd in de tijd. Aan de basis van deze neerwaartse spiraal lag een ingrijpende klimaatswijziging die de Kleine IJstijd wordt genoemd. Een plotse daling van de temperatuur na 1350 zorgde voor hardere winters en minder gunstige oogsten. De hierop volgende schaarste leidde tot ondervoeding, een aanzienlijke stijging van de mortaliteit en een algemeen verzwakte bevolking. De Europese bevolking vormde dan ook een makkelijke prooi voor de verschillende pestepidemieën die zich tijdens de 14de eeuw manifesteerden. Ook dit fenomeen wordt door Froissart in de Kronieken uitvoerig belicht.
De combinatie van deze omstandigheden en de uitzichtsloze oorlogssituatie zorgde ook in de hoofden van de tijdgenoten voor een mentale weerbots. Het denken van de 14de eeuwse Europeaan werd getypeerd door diepgaande twijfels over de volmaaktheid en de zin van de wereld. Dit bracht de almachtige positie van de rooms-katholieke kerk aan het wankelen en leidde tot de opflakkering van verschillende ketterijen en de manifestatie van het Westers Schisma. Het harde en onzekere bestaan leidde eveneens tot een toename van de criminaliteit en de definitieve teloorgang van de hoofse cultuur en omgangsvormen. De crisis van de late middeleeuwen legde met andere woorden de grondslag voor de latere opvattingen rond de zogenaamde 'duistere middeleeuwen'.
Meer info: The Online Froissart, Flickr fotoset
De combinatie van deze omstandigheden en de uitzichtsloze oorlogssituatie zorgde ook in de hoofden van de tijdgenoten voor een mentale weerbots. Het denken van de 14de eeuwse Europeaan werd getypeerd door diepgaande twijfels over de volmaaktheid en de zin van de wereld. Dit bracht de almachtige positie van de rooms-katholieke kerk aan het wankelen en leidde tot de opflakkering van verschillende ketterijen en de manifestatie van het Westers Schisma. Het harde en onzekere bestaan leidde eveneens tot een toename van de criminaliteit en de definitieve teloorgang van de hoofse cultuur en omgangsvormen. De crisis van de late middeleeuwen legde met andere woorden de grondslag voor de latere opvattingen rond de zogenaamde 'duistere middeleeuwen'.
Meer info: The Online Froissart, Flickr fotoset
0 reacties:
Een reactie posten